İmanın artması ve eksilmesi meselesi imanın tarifi ile yakından alakalıdır.
İmanı; “Kalp ile tasdik, dil ile ikrar ve erkânı ile amel etmek.” Şeklinde anlayanlara göre amel, İmanın bir cüzü haline geldiğinden ameller arttıkça imanın atması gerekmektedir.
İmanı; “Kalbin tasdiki” olarak tarif edenlere göre ise, tasdik ya vardır ya da yoktur. İkisinin arasında bir yer düşünülemeyeceği için imanda artma ve eksilme olmaz.
Amelin imanın bir cüzü olmadığını ve imanın tasdik manasına geldiğini söyleyip, imanın artmasını ve eksilmesini mümkün görmeyen âlimlerin başında; İmam-ı Azam gelmektedir. Mâtürîdî kelamcılar ile Cüveyni ve Teftâzânî gibi Eş’arî alimleri de bu görüştedir.
İmam-ı Azam; el-Fıkhu’l-Ekber adlı eserinde, Yer ve Gök ehlinin imanı, mü’menü bih (iman edilen şeyler) yönünden artmaz ve eksilmez. Ancak, yakîn-tasdik yönünden artar ve eksilir. Müminler; İman ve tevhid açısından müsâvi,
Amelleri itibariyle birbirinden faziletlidirler. Aliyyü’l-kâri, İmamı Azam’ın, bu görüşlerini açıklarken; Tasdik hakiki manada gerçekleşmiş ise bunun zan olacağını, zan ve şüpheli ise, İltifat makamında geçerli olmadığını söyleyip, “Muhakkak zan Haktan (İlimden) hiçbir şeyin yerini tutmaz.” Mealindeki ayeti delil getirir.
Ebu’l-Muîn en-Nesefî, iman tasdik manasına gelmesinden dolayı noksanlaşmanın, imanın olmaması manasına geleceğini,
İman gerçekleştikten sonra ise onda bir ziyadenin olmayacağını, ancak ona ilave yapılabileceğini söyler.
Nesefî; “İman teşekkül ettikten sonra işlenen ibadetlerin onu ziyadeleştirmediğini, günahların da imanı noksanlaştırmadığını ve önceden olduğu gibi tasdikin aynen kaldığını belirtir.”
İman; Devamlı bir şekilde artarsa, Tam olarak gerçekleşmesi bir insan için ölünceye kadar mümkün olamayacağı gibi bu artmanın bir sınırını belirlemek veya bu sınıra her inananın ulaşmasını düşünmek çok güçtür.
Bu itibarla; İmanın tasdik yönünden artması söz konusu olmayıp, imanın kuvvet ve Kemal itibariyle farklılığından bahsedilebilir.
Bir müminin yaptığı Salih amellerle kalbindeki Nur’un artması veya işlediği günahlardan dolayı Nur’un azalması mümkün olur, ancak tasdik itibariyle iman artmaz veya eksilmez.